Ciąża jako stan fizjologiczny samicy trwa od zapłodnienia do porodu. Fizjologiczny przedział czasu trwania ciąży u bydła zależy od rasy, płci płodu, liczby płodów żywienia oraz możliwości ruchu ciężarnej samicy i trwa od 270 do 300 dni (średnio 280 dnia).
U krów rasy jersey długość ciąży wynosi 277 dni, u simentaler 286 dni, natomiast u hereford 285 dni. Buhajki rodzą się o jeden dzień później niż jałówki. Ciąże bliźniacze, zdarzające się u bydła mlecznego rzadko, trwają o 5-6 dni krócej niż pojedyncze. W przypadku pierwiastek ciąże są na ogół o 1 dzień krótsze, niż u wieloródek. Należy zaznaczyć, że ciąża wydłuża się wraz z wiekiem krów. Ponadto z ocieleń zimowych (styczeń, luty, marzec) ciąże są na ogół dłuższe o jeden dzień od ciąży u krów cielących się w pozostałych miesiącach roku. Na długość trwania ciąży ma również wpływ usytuowanie budynku względem wysokości nad poziomem morza. U krów chowanych na większych wysokościach ciąża trwa krócej.
W pierwszych miesiącach ciąży rozwój płodu przebiega wolno. Z czasem płód pobiera coraz więcej pokarmów, a jego największy przyrost następuje w jej drugiej połowie ciąży.
Szybka diagnoza ciąży u bydła, zapewnia utrzymanie w stadzie optymalnego okresu reprodukcyjnego, pozwala na ustalenie terminu porodu i optymalnego terminu zasuszenia krowy, umożliwia tworzenie grup technologicznych oraz związanych z tym zmian żywieniowych, umożliwia wykrycie ciąży bliźniaczej. Ponadto szybko zdiagnozowany brak ciąży przy braku objawów rui, pozwala na szybką interwencję lekarza weterynarii, dzięki czemu można wcześnie usunąć ze stada samice niepłodne oraz leczyć jałowice.
Szybka diagnoza ciąży pozwala również na wyszukanie krów, które przejawiają ruję podczas ciąży. Dzięki czemu hodowca może uniknąć kosztów związanych z niepotrzebnym unasienianiem takich sztuk.
Brak rui – to nie zawsze ciąża
Pierwszym objawem wskazującym, że krowa została zacielona jest brak rui w 21-22 dniu po pokryciu. Im okres bezrujowy jest dłuższy tym, a obserwacja krowy jest bardziej wnikliwa to prawdopodobieństwo ciąży staje się większe. Należy jednak pamiętać, że zahamowanie cyklu rujowego, nie może być w stu procentach uważane za pewnik ciąży, ponieważ u 10-15% krów ciężarnych stwierdza się występowanie rui. Z tego powodu krowa w pierwszym okresie po unasienieniu (około 2 miesiące) powinna być pod stałą opieką i obserwacją hodowcy. Może się również zdarzyć, że krowa z różnych powodów nie zajdzie w ciążę, a mimo to oznaki rui nie wystąpią. Wówczas wykluczenie ciąży należy stwierdzić za pomocą innych metod diagnostycznych.
Per rectum i inne tradycyjne metody
Obecnie podstawową metodą rozpoznawania ciąży u bydła jest badanie kliniczne przez prostnicę (per rectum), polegające na stwierdzeniu zmian topografii macicy i rozwoju płodu w 6-7 tygodniu ciąży. Badanie to nie wymaga dużo czasu, jest obarczone minimalnym błędem i można je stosować w warunkach terenowych. Istota badania polega na wyczuwaniu powiększenia grubości tętnicy macicznej, omacywaniu macicy i jej rogów, grubości ścian macicy, stwierdzeniu wód płodowych oraz brodawek macicznych. W wysokiej ciąży można wymacać poszczególne części płodu. Umiejętność wykonywania badania ciąży per rectum jest podstawowym obowiązkiem każdego klinicysty, który ma styczność w praktyce z rozrodem bydła.
Wewnętrzną metodą diagnozowania ciąży u krów jest badanie przez pochwę. Celem badania jest stwierdzenie zmian ciążowych występujących pod koniec pierwszego miesiąca ciąży, polegających na zaciśnięciu światła kanału szyjki i braku wydzieliny w pochwie. W późniejszych okresach ciąży widoczny jest czop śluzowy w zewnętrznym ujściu szyjki. Ze względu na to, że zmiany te mogą przybierać różne formy, badanie przez pochwę nie ma praktycznego zastosowania w rozpoznawaniu ciąży u bydła.
Od 6-7 miesiąca ciąży można stwierdzić istnienie płodu przez powłoki brzuszne, przy badaniu z zewnątrz. Badanie wykonuje się z prawej strony krowy. Lewą rękę badający opiera o prawy guz biodrowy, a prawą dłoń, ściśniętą w pięść, mocno uciska powłoki brzuszne poniżej słabizny w celu rozkołysania macicy, potem szybko zwalnia rękę nie odejmując jej od brzucha. Powracający płód wyczuwalnie uderza o ścianę brzucha. Kilkakrotny nacisk na w różnych miejscach poniżej prawej słabizny pozwala na stwierdzenie płodu. Krowa w czasie badania nie powinna być najedzona. Badanie to należy przeprowadzić z wyczuciem i bez nadużywania siły w celu przyspieszenia efektu. Szybka diagnoza ciąży pozwala również na wyszukanie krów, które przejawiają ruję podczas ciąży. Dzięki czemu hodowca może uniknąć kosztów związanych z niepotrzebnym unasienianiem takich sztuk.
Brak rui – to nie zawsze ciąża
Pierwszym objawem wskazującym, że krowa została zacielona jest brak rui w 21-22 dniu po pokryciu. Im okres bezrujowy jest dłuższy tym, a obserwacja krowy jest bardziej wnikliwa to prawdopodobieństwo ciąży staje się większe. Należy jednak pamiętać, że zahamowanie cyklu rujowego, nie może być w stu procentach uważane za pewnik ciąży, ponieważ u 10-15% krów ciężarnych stwierdza się występowanie rui. Z tego powodu krowa w pierwszym okresie po unasienieniu (około 2 miesiące) powinna być pod stałą opieką i obserwacją hodowcy. Może się również zdarzyć, że krowa z różnych powodów nie zajdzie w ciążę, a mimo to oznaki rui nie wystąpią. Wówczas wykluczenie ciąży należy stwierdzić za pomocą innych metod diagnostycznych.
Per rectum i inne tradycyjne metody
Obecnie podstawową metodą rozpoznawania ciąży u bydła jest badanie kliniczne przez prostnicę (per rectum), polegające na stwierdzeniu zmian topografii macicy i rozwoju płodu w 6-7 tygodniu ciąży. Badanie to nie wymaga dużo czasu, jest obarczone minimalnym błędem i można je stosować w warunkach terenowych. Istota badania polega na wyczuwaniu powiększenia grubości tętnicy macicznej, omacywaniu macicy i jej rogów, grubości ścian macicy, stwierdzeniu wód płodowych oraz brodawek macicznych. W wysokiej ciąży można wymacać poszczególne części płodu. Umiejętność wykonywania badania ciąży per rectum jest podstawowym obowiązkiem każdego klinicysty, który ma styczność w praktyce z rozrodem bydła.
Wewnętrzną metodą diagnozowania ciąży u krów jest badanie przez pochwę. Celem badania jest stwierdzenie zmian ciążowych występujących pod koniec pierwszego miesiąca ciąży, polegających na zaciśnięciu światła kanału szyjki i braku wydzieliny w pochwie. W późniejszych okresach ciąży widoczny jest czop śluzowy w zewnętrznym ujściu szyjki. Ze względu na to, że zmiany te mogą przybierać różne formy, badanie przez pochwę nie ma praktycznego zastosowania w rozpoznawaniu ciąży u bydła.
Test ciążowy
Do rozpoznawania ciąży u krów można zastosować test ciążowy oparty na oznaczaniu stężenia progesteronu w surowicy lub mleku w próbkach pobieranych w dniach od 20 do 22 od zabiegu unasieniania lub krycia. Stężenie progesteronu oznaczane może być metodami radiologicznymi lub immunoenzymatycznymi. Obecnie na rynku dostępny jest automatyczny test progesteronu Multilyser FT. Dzięki urządzeniu można zbadać jednocześnie maksymalnie 42 próbki mleka. Według producentów poziom progesteronu na poziomie < 7 ng/ml wskazuje na brak cielności, 7-10 ng/ml to wynik niepewny (po dwóch dniach test należy powtórzyć), > 10 ng/ml oznacza, że krowa jest w 80% w ciąży. Wszystkie testy obarczone są pewnym marginesem błędów wynikającym z zaburzeń funkcji i chorób w obrębie narządów rozrodczych.
Przenośne USG
W ostatnich latach coraz powszechniej w diagnostyce ciąży znajdują zastosowanie małe bezprzewodowe aparaty ultrasonograficzne. Metoda USG jest nieinwazyjna i pozwala na bezpieczną analizę procesów fizjologicznych przebiegających wewnątrz narządu rozrodczego krowy. Wykorzystanie techniki USG pozwala u bydła stwierdzić obecność zarodka w macicy we wczesnej fazie ciąży (około 30 dnia) oraz umożliwia dalszy monitoring ciąży przeprowadzając badanie mające na celu określenie żywotności płodu. W przypadku zamarcia zarodka hodowca nie musi czekać na kolejną spontaniczną ruję. Przenośne aparaty ultrasonograficzne w pełni nadają się do powszechnego stosowania w terenie. Jednak ich wysoka cena często ogranicza ich wykorzystanie na szeroką skalę, pomimo tego, że współczesny hodowca coraz częściej chce zapłacić więcej za lepszą usługę i pewniejszą diagnozę.
Zmienia się zachowanie
O zacieleniu krowy można również wnioskować po jej zachowaniu. W okresie ciąży jest ona spokojna i jakby rozleniwiona. Charakteryzuje się dużym apetytem. Najczęściej w trzech pierwszych miesiącach ciąży stwierdza się poprawę kondycji krowy, która pogarsza się trzech ostatnich miesiącach. W niedługim czasie po zacieleniu następuje również stopniowy spadek produkcji mleka.
U jałówek o ciąży mogą świadczyć zmiany w wymieniu, polegające na charakterystycznym wydłużaniu się strzyków w 5 miesiącu ciąży. Od 6 miesiąca u jałówek gruczoł mleczny ma konsystencję bardziej zbitą, co można wyczuć dotykiem. Znaczny wzrost wymienia następuje jednak w ostatnim miesiącu ciąży.
O zacieleniu krowy można również wnioskować po jej zachowaniu. W okresie ciąży jest ona spokojna i jakby rozleniwiona. Charakteryzuje się dużym apetytem. Najczęściej w trzech pierwszych miesiącach ciąży stwierdza się poprawę kondycji krowy, która pogarsza się trzech ostatnich miesiącach. W niedługim czasie po zacieleniu następuje również stopniowy spadek produkcji mleka.
U jałówek o ciąży mogą świadczyć zmiany w wymieniu, polegające na charakterystycznym wydłużaniu się strzyków w 5 miesiącu ciąży. Od 6 miesiąca u jałówek gruczoł mleczny ma konsystencję bardziej zbitą, co można wyczuć dotykiem. Znaczny wzrost wymienia następuje jednak w ostatnim miesiącu ciąży.
Piśmiennictwo u autora.
Wojciech Neja
Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt
a co jeśli krowa nie jest jeszcze zacielona a już daje tylko 2-3 l mleka na uduj a w planach jest jej zapłodnienie czy można zasuszyć ją przed zapłodnieniem ?
OdpowiedzUsuń