Renowacja łąk i pastwisk przez podsiew traw

Podsiew to mało popularny, ale bardzo skuteczny sposób renowacji łąk i pastwisk. Prawidłowo przeprowadzony pozwala utrzymać je w wysokiej formie.

Na skutek niewłaściwego użytkowania, a także niesprzyjających warunków siedliskowych lub atmosferycznych ruń użytków zielonych ulega degradacji. Przerzedzona ruń i mniejszy w niej udział roślin wartościowych prowadzi do zmniejszenia ilości paszy i pogorszenia jej jakości żywieniowej. Dlatego powinno się odnawiać ruń pastwiskowo-łąkową. Istotne znaczenie w odnawianiu zdegradowanych trwałych użytków zielonych ma właściwy dobór metody renowacji.

Wyróżnia się trzy główne metody:

• przez zagospodarowanie na nowo (przyoranie i obsiew)
• przez nawożenie
• przez podsiew.

Od zera

Renowację metodą pełnej uprawy płużnej, tj. poprzez orkę i zabiegi uprawowe, stosuje się na nierównych, silnie skępionych użytkach zielonych pokrytych kretowiskami i mrowiskami. Należy ją stosować bardzo ostrożnie na glebach organicznych, gdyż wyorywanie torfu może prowadzić do nadmiernego przesychania i rozpylania wierzchniej warstwy, a w konsekwencji do słabych wschodów nowych zasiewów. Pełna uprawa i odnowa są niezbędne, jeśli w runi nie ma roślin wartościowych pod względem żywieniowym. Ten rodzaj renowacji zaleca się również, gdy udział trudnych do zwalczania chwastów kłączowych, trujących, turzyc kępkowych przekracza 40 proc., a ilość śmiałka darniowego przekracza więcej niż 20 proc.

Kilka czynników ma bezpośredni wpływ na efektywność wykonanej pełnej uprawy:

• dokładność zabiegów uprawowych i nawożenia,
• optymalny termin i metoda siewu,
• precyzyjne zabiegi pielęgnacyjne młodej runi.

Metoda renowacji przez pełną uprawę płużną jest bardzo kosztowna. W zależności od sposobu kalkulacji koszty całkowite metody pełnej uprawy szacuje się nawet w granicach 1800–2000 zł/ha. Tradycyjną metodę pełnej uprawy powinno się stosować z rozwagą. Zaorywanie łąk to nie tylko zniszczenie istniejącej roślinności i darni, ale przede wszystkim zlikwidowanie trwałej okrywy, która chroni przed erozją, zapobiega nadmiernemu parowaniu, uniemożliwia mineralizację substancji organicznej.

Nawożenie

Renowację przez nawożenie stosuje się, gdy powierzchnia użytku zielonego jest wyrównana, w starej runi występują trawy wysokie, które reagują korzystnie na nawożenie, mało jest turzyc, śmiałka darniowego, sitów i chwastów azotolubnych. Metoda ta odgrywa istotną rolę na terenach okresowo zalewanych, na glebach kamienistych i zagrożonych erozją. Najmniej ingeruje w naturalne środowisko łąkowe i niesie najmniej negatywnych zmian w runi. Połączenie racjonalnego nawożenia z długotrwałym poprawnym użytkowaniem, m.in. przez niskie i częste koszenie, może konkurować z najnowszymi metodami renowacji, w tym z mechanicznym podsiewem.

Podsiew

Podsiew to metoda pośrednia między nawożeniem a pełną uprawą. Stosuje się go na użytkach zielonych, których darń jest bardzo przerzedzona, bez traw wysokich oraz gdy pewne płaty darni są z różnych powodów silnie zniszczone. Tej metody nie można stosować, jeśli w runi znajduje się dużo chwastów uporczywych, trudnych do zwalczania.

W łąkarstwie przez podsiew rozumie się uzupełnienie lub wzbogacenie składu gatunkowego łąk i pastwisk poprzez siew nasion. Siew zarówno na powierzchnię, jak i wprowadzanie w darń łąkową przy zastosowaniu specjalistycznych siewników, zwanych niekiedy darniowymi. Renowacja trwałych użytków zielonych wykorzystująca wysiew nasion w darń zapewnia większą skuteczność odnawiania runi, jest wydajniejsza, bez przerwy w użytkowaniu w porównaniu do klasycznych metod renowacji, m.in. przez pełną uprawę.

Nacinanie darni

Do czynników decydujących w dużym stopniu o skuteczności siewu bezpośredniego należy technika jego przeprowadzenia. Wysiew nasion bezpośrednio w darń odbywa się za pomocą specjalistycznych siewników. Otwarcie, płytka penetracja poziomu darniowego, umiejscowienie nasion w glebie są bardzo ważne dla szybkiego kiełkowania i wschodów roślin.

Jedna z technik podsiewu to wprowadzenie w darń nasion pożądanych traw metodą nacinania. Przykładem zastosowania tej metody jest siewnik holenderskiej firmy Vredo. Jego system wysiewający składa się z napędzającego walca o regulowanej szerokości i klapy dolnej o regulowanej wysokości. Oś siewna złożona z tarcz nożowych napędzana jest kołem napędowym przez pas zębaty o stale regulowanym przełożeniu. Swobodnie zawieszone koło napędowe o zawiasowym mocowaniu pozostaje w styku z podłożem w każdych warunkach terenowych. Tarcze nożowe ustawione są względem siebie tak, aby nacinać i jednocześnie rozchylać darń. Starannie dobrany kąt nachylenia talerzy utrzymuje właściwy kąt rozcinania darni. W tak powstałą szczelinę wysiewane są nasiona specjalnie dobranych mieszanek traw. Każdy element wysiewający jest elastycznie zawieszony, stale prowadzony w glebie, zatem zachodzi dokładne kopiowanie poziome i pionowe podłoża. Elementy wysiewające Vredo odchylają się do 15 cm, co umożliwia im pracę nawet na bardzo nierównym terenie, zachowując równą głębokość siewu. Nasiona wysiewane są na głębokość 1–2 cm. Przewody wysiewające wykonane z tworzyw sztucznych muszą być zawsze suche i drożne. Po zasianiu następuje zamknięcie szczelin darni przez wał dociskowy. Aby siewnik pracował właściwie w różnych warunkach glebowych, masa wału jest zmienna. Osiąga się to przez całkowite lub częściowe wypełnienie walca wodą. Siewniki tej firmy mają redlice nożowe rozstawione co 7 i 10 cm. Siewnik np. o szerokości 2,5 m może wykonać podsiew na powierzchni do 1,5 ha na godzinę. Przed wysiewem traw, po ustawieniu normy wysiewu np. na ar, należy wykonać próbę kręconą. Zalecane normy wysiewu przy podsiewie użytków zielonych to 20–30 kg/ha. Przed renowacją ruń należy nisko skosić, a zielonkę zebrać.

Siewnik Moore

Nieco inną metodę nacinania darni łąkowej i wprowadzania nasion pożądanych traw ma siewnik firmy Moore. Posiada on specjalny krój tarczowy z systemem wysiewu nasion, żeliwne koła ugniatające i gumowe koła podporowe. W tym wypadku krój tarczowy nacina darń, a powstała szczelina jest poszerzana przez specjalnie uformowany klin przylegający do tarczy. W ten sposób powstają rowki o szerokości mniej więcej 4 cm, w które wysiewa się nasiona traw przez przewody nasienne zainstalowane tuż za klinem.  Po zasianiu rowki są przygniatane żeliwnymi kółkami. Ta technika tworzy paski siewne o szerokości 3–4 cm, rozstawione co 16,5 cm. Dodatkowo można wyposażyć siewnik w elektroniczny kontroler. Użytkowany w kraju siewnik MOORE-UNI-2,4 jest maszyną doczepianą do ciągnika, przystosowaną do transportu po drogach publicznych. Siewnik przestawia się w pozycję roboczą poprzez hydrauliczne podniesienie kół jezdnych. Maszyna nie ma napędu od WOM ciągnika. Przyrządy wysiewające otrzymują napęd od koła napędzającego.

Agregat… podsiewny

Barierą ograniczającą podsiewanie łąk w Polsce jest brak siewników skutecznie pracujących w różnych warunkach glebowych. Większość sprawdza się tylko na łąkach równych, na podłożu mineralnym i darni cienkiej. Przedstawione powyżej siewniki nie pracują zadowalająco na glebach o podłożu miękkim (organicznym) i na darni grubej – kroje tarczowe nie przecinają dokładnie darni. Badania krajowe wykazały, że jedynie frezowanie zapewnia formowanie uprawionego paska darni na glebach mineralnych i organicznych. Odpowiednio szerokie paski ok. 10 cm szerokości, z gładko odciętymi ściankami, hamują przerastanie korzeni istniejącej darni. W związku z tym został skonstruowany agregat uprawowo-siewny do tzw. szerokopasmowego podsiewu łąk i pastwisk. Podstawowymi zespołami takiego agregatu są: glebogryzarka sekcyjna, siewnik do wysiewu traw, siewnik do wysiewu mieszanek pastewnych, siewnik do wysiewu nawozów granulowanych.

Glebogryzarka sekcyjna złożona jest z ramy z zawieszeniem, przymocowanej do belki ramy przekładni centralnej, napędzanej wałkiem przegubowo-teleskopowym od WOM ciągnika i zaciskanych na belce ramy sekcji roboczych. Przekładnie z wirnikami frezującymi sekcji zamocowane są w zaciskach wahliwie i utrzymywane ogranicznikami sprężynowo-śrubowymi. Mogą być przesuwane, co powoduje zmianę udziału podsianej powierzchni od 25 do 50 proc. Śruby utrzymują sekcje przy podnoszeniu maszyny, natomiast sprężyny przenoszą obciążenie masą maszyny do wałków ugniatających zasiane pasy darni. Wartość obciążenia przenoszonego na kółka ugniatające sekcji regulowana jest napięciem sprężyn i położeniem kół podporowych ramy. Wskaźniki długości łączników pozwalają ujednolicić napięcie wszystkich sprężyn i w konsekwencji nacisk kół ugniatających zasiane pasy. Regulację głębokości frezowania przeprowadza się drogą opuszczania lub unoszenia kółek w stosunku do głowicy frezującej. Wirnik frezujący każdej sekcji ma dwie tarcze nożowe, do których przymocowane są po 4 noże kątowe zwrócone do środka. Przykręcając noże do wewnątrz lub zewnątrz tarcz, można zmieniać szerokość frezowanego rowka od 8 do 12 cm. Grubość frezowanych kęsków powinna wynosić ok. 2 cm na darniach zwartych i nieco więcej na darniach luźnych.

Skrzynie nasienne siewników do traw i nasion drobnych mają zespoły wysiewające typu szczoteczkowego wraz z zasuwami do regulacji dawki. Wysiewane nasiona kierowane są przewodami nasiennymi do wylotów osłon bębnów frezujących pod koła ugniatające. Aby zapobiec zawieszaniu się lekkich nasion i zapychaniu się przewodów nasiennych, nasiona transportowane są w przewodach nasiennych podmuchem powietrza tłoczonego wentylatorem elektrycznym, wdmuchiwanego przez inżektory. Wentylator napędzany jest z akumulatora 12 V z gniazda w ciągniku. Ponadto nasiona wdmuchiwane przez szczelinę w obudowie wirnika dobrze rozkładają się na całej szerokości podsiewanego pasa siewnego.

Siewnik nawozowy wyposażono w aparaty typu roweczkowego, wykonane z tworzywa sztucznego, odporne na korozyjne działanie nawozów. Napędza go przekładnia łańcuchowa, kasetowa o zmiennym przełożeniu. Nawóz do redlicy nawozowej zsypywany jest przewodem giętkim i wysiewany rzędowo tuż przed bębnami frezującymi sekcji roboczych glebogryzarek. Urobek frezów, będący mieszaniną darni, nawozów i gleby, gromadzi się w osłonach sekcji i wypełnia wycięte rowki, na które wysiewane są pasmowo nasiona. Postępujące tuż za osłonami ogumione koła ugniatają urobek w rowki.

Szerokość robocza maszyny regulowana jest rozstawem sekcji i zależy od wymaganego udziału podsiewanej powierzchni na danej łące. Przykładowo: gdy podsiana powierzchnia ma stanowić 50 proc. powierzchni łąki lub pastwiska – szerokość robocza powinna wynosić 1,6 m; zaś przy podsiewaniu 25 proc. powierzchni – 2,6 m. Zainstalowanie dwóch siewników nasiennych zapobiega zmianom składu mieszanek nasion traw i motylkowych podczas wysiewu i umożliwia dostosowanie składu mieszanki do wymagań środowiska. Siewnik do szerokopasmowego podsiewu łąk i pastwisk umożliwia wysiew traw w dawce 10–60 kg/ha, nasion drobnych (motylkowych) –3–10 kg/ha i granulowanego nawozu – 50–250 kg/ha. Przed rozpoczęciem podsiewu należy ustalić dawki metodą próby kręconej dla posiadanych nasion i nawozów. Maszyna z trzema glebogryzarkami międzyrzędowymi wykonuje 6 pasm, z czteroma – 8 pasm, zaś zawierająca pięć sekcji roboczych zasiewa 10 pasków.

POM Brodnica oferuje dwie maszyny tego typu: agregat U601 i agregat U601/1. Wydajność eksploatacyjna agregatu U601 zależy od procentowego udziału podsiewanej powierzchni i stanu darni. Przed wykonaniem podsiewu należy nisko przykosić ruń i usunąć plon. Na wiosnę, przed ruszeniem wegetacji, trzeba wyrównać kretowiska, a jednocześnie usunąć różne przedmioty, które mogą uszkodzić frezy glebogryzarki. Ogólnie należy stwierdzić, że tej techniki podsiewu nie wolno stosować na użytkach zielonych, które są zachwaszczone uporczywymi chwastami wieloletnimi, skępione i zakamienione.

Wartościowa renowacja

Podsiew za pomocą specjalistycznych siewników należy do bardzo ekonomicznych i skutecznych metod renowacji runi użytków zielonych. Te uproszczone metody renowacji (zwłaszcza ostatnia) trwale i skutecznie podnoszą wartość pokarmową użytków zielonych, bez przerwy w użytkowaniu. Podsiew łąk całkowicie eliminuje konieczność oprysków hamujących wzrost starej runi. Ponadto stymuluje wzrost siewek miejscowym nawożeniem. Dzięki temu tę metodę można stosować na ekologicznych użytkach zielonych.

Wybrane dane techniczne siewnika Moore

Szerokość robocza (cm) - 240
Liczba przyrządów wysiewających - 18
Rozstaw rzędów (mm) - 133
Masa maszyny (kg) - 1910
Prędkość robocza (km/h) - 4–10
Zapotrzebowanie mocy (KM) - powyżej 80

Wybrane dane techniczne agregatu uprawowo-siewnego U601

Liczba rzędów - 6
Rozstaw pasów siewnych (m) - 0,27
Szerokość robocza (m) - 1,60–2,40
Regulacja szerokości pasa (cm)             8–12
Poj. siewnika nasion (dm3)                   45
Poj. siewnika nawozu (dm3) - 150
Zapotrzebowanie mocy (KM) - 61
Wydajność (ha/h) - 0,5
Masa (kg) - 480

Źródło: "Farmer"